روانشناس و روانپزشک چه فرقی دارند؟

در حال حاضر روانشناس و روانپزشک با همه جنبه‌های زندگی انسان در ارتباط است و هر اندازه که جامعه پیچیده‌تر می‌شود، روان‌شناختی نیز نقش مهم‌تری در حل مشکل‌ها بر عهده می‌گیرد.

اغلب دیده یا شنیده‌اید که بسیاری از مردم، بعدازاینکه با مشکلات روحی روانی مواجه می‌شوند و با پیشنهاد بعضی از اطرافیان که می‌گویند به «مشاور» یا «روانشناس» مراجعه کن، روبرو می‌شوند، چنین اظهاراتی می‌کنند: «من سالمم» یا «مگر من دیوانه‌ام که بروم پیش روانشناس».

اگر ضرورت داشتن خانواده، جامعه و روابط سالم را بدانیم، مسلماً از کنار چنین خدمات مشاوره به شرطی که توسط افراد ورزیده و حرفه‌ای انجام شود به سادگی نخواهیم گذشت. اما روانشناس و روانپزشک چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟ کی به روان‌پزشک مراجعه کنیم، کی به روانشناس؟

دکتر حامد محمدی کنگرانی، روان‌پزشک دراین‌باره می‌گوید:

«روانشناسی و روان‌پزشکی بحث قدیمی است. این دو رشته کاملاً جدا از هم هستند. یک نکته خیلی مهم درباره بیماری‌ها، شناخت و تشخیص بیماری است. همان‌طور که فقط یک پزشک می‌تواند تشخیص دهد، مثلاً فرد بیماری قلبی دارد یا نه، در مورد اختلالات روانی هم فقط یک روان‌پزشک است که می‌تواند تشخیص دهد کسی مثلاً بیماری افسردگی یا اختلال اضطرابی دارد یا نه.

دلیلش هم این است که خیلی از اختلالات جسمانی مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، بیماری قلبی، اختلالات هورمونی مربوط به غدد فوق کلیه و… می‌تواند مربوط به اختلالات روانی باشند. به همین دلیل، تشخیص بیماری روانی قطعاً بر عهده روان‌پزشک است و درمان دارویی نیز توسط او انجام می‌شود.

موضوعی که مورد بحث و دردسرساز است، بحث روان‌درمانی است. در تمام کشورهای دنیا کسی می‌تواند روان‌درمانی و یا همان مشاوره را انجام دهد که دوره‌های آموزشی خاص از روان‌درمانی را گذرانده باشد. این دوره‌ها می‌تواند شامل شناخت درمانی، رفتاردرمانی، خانواده‌درمانی، روان‌درمانی تحلیلی و… باشد. این موارد به روانشناس یا روان‌پزشک بودن فرد ارتباطی ندارد.

خیلی از همکاران ما اعتقاد دارند درمان یک اختلال روانی فقط باید با دارو انجام شود، درصورتی‌که اکنون ثابت‌شده بهترین نوع درمان در اختلالات روان‌شناختی، تلفیقی از روانشناسی و روان‌پزشکی (روان‌درمانی و دارودرمانی) است.

اکنون در همه جای دنیا روانشناس و روانپزشک باید با هم همکاری کنند، ممکن است فرد بیماری نیاز به دارودرمانی و نوع خاصی از روان‌درمانی داشته باشد که روان‌پزشک به تنهایی توانایی انجام آن را نداشته باشد. در اینجا روان‌پزشک بیمار را تحت دارودرمانی قرار می‌دهد و بعدازآن بیمار را به روانشناس ارجاع می‌دهد، برای اینکه نوع خاصی از روان‌درمانی را انجام دهد.»

تفاوت روانشناس و روانپزشک

دکتر افشین یداللهی، متخصص اعصاب و روان درباره تفاوت روانشناسی و روان‌پزشکی می‌گوید:

«روان‌پزشکان باید دوره پزشکی عمومی را بگذرانند و بعد در تخصص اعصاب و روان یا روان‌پزشکی تحصیل کنند. بعد از گذراندن این دوره‌ها که حدود چهار سال طول می‌کشد، در واقع روان‌پزشک اجازه درمان و تجویز دارویی دارد. ضمن اینکه اگر دوره‌های مشاوره را گذرانده باشد، علاوه بر تجویز دارو در صورت لزوم اجازه بستری کردن بیمار را هم دارد.

علاوه بر این، روان‌پزشکان در مورد مشاوره و درمان‌های غیر دارویی هم می‌توانند فعالیت کنند. اکثر روان‌پزشکان علاوه بر درمان دارویی، روان‌درمانی اعم از شناخت درمانی، رفتاردرمانی، روان‌شناختی و… را نیز انجام می‌دهند.

اما روانشناسان اول لیسانس روانشناسی را می‌گیرند که شامل روانشناسی بالینی، عمومی و انواع روانشناسی‌های دیگر است و بعد از آن مقطع فوق‌لیسانس را می‌گذرانند.

در روانشناسی بالینی یا همان رشته مشاوره، روش‌های مختلف مشاوره و درمان‌های غیر دارویی آموزش داده می‌شود. روانشناس و روانپزشک باید این دوره را به صورت طبی در دوره‌های آموزشی تکمیل کنند. در روان‌شناختی، یک درمان روانکاوی و تحلیلی هم هست که متخصص بهتر است خودش هم مورد روانکاوی و تحلیل قرار گرفته باشد تا بتواند این کار را انجام دهد.»

تحلیل و شناخت، مهم‌ترین گام برای تصمیم‌گیری

یداللهی درباره مراجعه افراد به روانشناس یا روان‌پزشک می‌گوید: هر کسی نیاز به مشاوره و تحلیل شدن دارد. بعضی از مسائل در ضمیر ناخودآگاه افراد انجام می‌شوند و برای شناختن آنها، فرد باید تحلیل شود تا به شناخت برسد و در واقع با مشاوره، افق‌های جدیدتری به روی فرد باز می‌شود. همچنین مسائلی مطرح می‌شوند که شاید قبل از تحلیل مطرح نشده باشند و این موضوع باعث می‌شود خیلی از راه‌ها برای فرد گشوده شود. بنابراین مهم‌ترین گام برای تصمیم‌گیری در مراحل مختلف زندگی، تحلیل و مشاوره است.

از این دیدگاه افرادی که در مراحل و دوره‌های تحلیل قرار می‌گیرند، در واقع افرادی هستند که مشکلات خاصی هم ندارند، ولی برای شناخت عمیق‌تر و بیشتر خودشان نیاز به گذراندن این دوره‌ها دارند. با توجه به اینکه همه افراد با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند و هیچ آدمی بدون مشکل نیست، این دوره‌های تحلیلی برای تمام افراد توصیه می‌شود.

گرفتن مشاوره و انتخاب‌های مناسب

افراد در تمام مراحل زندگی خود مانند دوران بلوغ، انتخاب همسر، تربیت فرزند، تعامل اجتماعی با افراد دیگر و … نمی‌توانند همه مسیرها را بدون اینکه مطالعه یا اطلاعاتی داشته باشند به درستی بدانند و انتخاب کنند، مثلاً برای انتخاب همسر و تربیت فرزند حتماً باید مشاوره قبلی داشته باشند.

یداللهی در این باره می‌گوید: افراد در تمام مراحل زندگی مثل استعدادیابی و انتخاب شغل که متناسب با روحیات فرد باشد و بتواند به آرامش و آسایش نسبی برسد، نیاز به گرفتن مشاوره دارد. مشاوره می‌تواند از سوی روانپزشک یا روانشناس باشد. این‌گونه افراد بیمار نیستند و ممکن است به دلایل متفاوتی نیاز به روانپزشکی و روانشناسی داشته باشند.

گروه دیگر افرادی هستند که برای گرفتن تصمیم خاصی یا مدیریت مسائل معمولی زندگی خود برای مشاوره مراجعه می‌کنند. از طرفی زندگی پیچیده امروزی، امکانات و انتخابات متعددی که انسان‌ها دارند و از طرف دیگر میل به بهتر شدن و کمال طلبی انسان زمینه‌ای می‌شود تا افراد برای انتخاب برتر، با فردی که در این زمینه تخصص دارد مشاوره کنند.

مشاوره در زمینه چگونگی رفتار با فرزند نوجوان، مشاوره ازدواج و… از جمله دلایل دیگری است که مردم به روانپزشک و یا روانشناس مراجعه می‌کنند.

مراجعه بیماران به روانشناس و روانپزشک

یداللهی درباره علت‌های دیگر مراجعه افراد به روانشناس یا روانپزشک می‌گوید: افرادی که دچار اضطراب یا علائم افسردگی خفیف، وسواس، فوبیا یا خیلی از مشکلات دیگر روان‌شناختی باشند نیازمند مراجعه به روانشناس یا روانپزشک هستند. بعضی از این موارد در حدی که خفیف تا متوسط باشد، با روان‌درمانی و مشاوره‌هایی که متناسب با روحیه و دیدگاه فرد باشد، انجام می‌شود.

در موارد متوسط و شدید ممکن است نیاز به مداخله درمان دارویی باشد که در کنار آن مشاوره‌ها هم می‌تواند کمک بسزایی کند. در مواردی دیگر که فرد دچار روان‌پریشی است و علائمی مثل توهم‌های متعدد با افت عملکرد، توهم‌های مختلف دیداری، شنیداری دارد و در انواع دیگر مانند بدبینی‌های شدید، پرخاشگری‌های غیرقابل‌کنترل، وسواس‌های شدید، اضطراب‌های شدید و… نیاز به درمان‌های دارویی است که توسط روانپزشک تجویز می‌شود.

در مواردی که خیلی شدیدتر می‌شود و ممکن است برای دیگران و خود فرد هم خطر ایجاد کند، مثلاً آسیبی به خود یا دیگران وارد کند، یا مواردی که فرد در یک محیط پرتنش است و این محیط باعث استرس و جلوگیری از بهبود علائم فرد می‌شود، ممکن است نیاز به بستری شدن بیمار باشد که این موضوع هم در حیطه اختیار روانپزشک است.

در شرایطی که بیمار بستری می‌شود، حضور یک روانشناس و مددکار اجتماعی در کنار روانپزشک بسیار مؤثر و ضروری است. این تیم پزشکی باعث درمان چند جانبه‌ای می‌شوند و درمان قطعی‌تری را برای بیمار رقم می‌زند. درمان‌های تحلیل هم خیلی در شناخت بیمار کمک می‌کند.

البته کسانی باید این کار را انجام بدهند که دوره‌های آموزشی را گذرانده باشند و تجربه کار داشته باشند و زیر نظر یک متخصص مجرب، دوره‌ها را به صورت عملی گذرانده باشند تا بتوانند به مراجعه‌کنندگان این خدمات را ارائه دهند.

در مورد تفاوت روانکاو با یک روانشناس عادی روی این کلیک کنید و برای آشنایی با نتایج و تاثیر روانکاوی روی این لینک کلیک کنید.

منبع

خبرآنلاین – مینا افشار