آسیب شناسیاختلالات روانیارتقاء سلامت روانسبک زندگی
آنورکسیا یا بیاشتهایی عصبی چیست؟
تعریف، علائم و درمان
آنورکسیا یا بیاشتهایی عصبی (Anorexia nervosa) یک اختلال خوردن است که افراد مبتلا به آن بهشدت از افزایش وزن میترسند و از خوردن پرهیز میکنند. این اختلال بر خلاف تفکر عموم، بیماری فیزیکی نبوده و از مؤلفههای گوناگون رفتاری و روانشناسانه به وجود میآید و از طریق گفتاردرمانی، خانوادهدرمانی و بستری قابلدرمان است.
آنورکسیا یا بیاشتهایی عصبی چیست؟
آنورکسیا یک اختلال در خوردن است که به سبب آن افراد غذای بسیار کمی میخورند و به شدت از افزایش وزن میترسند. شاید به نظر برسد که بیاشتهایی یک مشکل فیزیکی است که کاهش وزن شدید را به دنبال دارد اما در واقع بیاشتهایی یک مشکل جدی روانی به حساب میآید.
کسانی که مبتلا به این نوع بیاشتهایی هستند به شدت از افزایش وزن میترسند. در بسیاری از موارد دیده شده که آنان خود را بر اساس وزنشان قضاوت میکنند و مشکلاتشان را ناشی از ظاهر و وزنشان میدانند.
هرکسی در هر سن و در هر شرایطی میتواند مبتلا به بیاشتهایی شود. آمارها نشان میدهد این مشکل بیشتر در خانمهای جوان دیده میشود اما با این حال این اختلال امروزه به سرعت در آقایان، خانمهای بالای ۴۰ سال و نیز کودکان هفت ساله نیز در حال افزایش است.
عامل آنورکسیا چیست؟
دلیل واحدی برای بیاشتهایی در افراد وجود ندارد و عوامل بیماری در هر شخص متفاوت است. شاید بتوان عوامل بیماری را در قالب مجموعه دلایل زیر تعریف کرد:
۱- فاکتورهای روانشناسی
عزتنفس پایین با شروع اختلال بیاشتهایی روانی رابطه مستقیم دارد. بسیاری از افرادی که دچار این بیماری هستند احساس میکنند ارزشی ندارند و آنچنان که باید خوب نیستند. کاهش وزن در این افراد به عنوان راهی است که به کمک آن احساس میکنند چیز مهمی را بهدست آوردهاند. بهدست آوردن این ویژگی در نگاه آنها میتواند عاملی باشد که برای خودشان ارزش قائل شوند.
تحقیقات نشان میدهد ویژگیهای شخصیتی مانند کمالگرایی نیز عاملی برای مبتلا شدن افراد به این اختلال هستند. مؤلفههای روانشناسانه دیگری که در آنورکسیا یا بیاشتهایی عصبی دخیل هستند عبارتاند از:
- مشکلات دیگر مربوط به سلامت ذهن به خصوص افسردگی، خودزنی و اضطراب در افراد
- عدم توانایی در مدیریت استرس و تعامل با زندگی
- وسواس
۲- فاکتورهای اجتماعی
ما در جوامعی زندگی میکنیم که تناسباندام افراد بسیار مهم است. منظورمان این است که همیشه در معرض گفتههای دیگران قرار داریم که میگویند ظاهر ما نشاندهنده ارزش ماست و به ما القا میکنند که باید مانند مدلها بدن زیبایی داشته باشیم و در غیر این صورت خجالتزده خواهیم شد.
این موضوع در میزان عزتنفس ما و دیدگاه ما نسبت به خودمان اثرگذار است. شاید به نظر برسد که این فشارهای اجتماعی و فرهنگی به تنهایی نمیتواند اختلال خوردن را در افراد ایجاد نماید اما باید بدانید که چنین مشکلاتی افراد را برای ابتلا به اینگونه ناراحتیهای روانی آسیبپذیر میکند. برخی از افراد به اختلال خوردن روی میآورند تا بتوانند راهی برای فرار از این مشکلات پیدا کنند.
۳- فاکتورهای بیولوژیکی
تحقیقات جدیدی بر روی ارتباط ژنتیک و ایجاد بیاشتهایی عصبی در حال انجام است. همچنین تحقیقات دیگری بر روی شیمیایی مغز و در حوزه عصبشناسی در حال انجام است تا بتواند دلیل ایجاد بیاشتهایی روانی در برخی از افراد و عدم ایجاد آن در برخی دیگر را از نگاه بیولوژیکی بررسی و توجیه کند.
علائم و نشانههای بیاشتهایی
اینکه با قاطعیت بگوییم شما، آشنایانتان و یا دوستانتان درگیر آنورکسیا هستند کمی سخت است چرا که کاهش ناگهانی وزن میتواند ناشی از مشکلات سلامتی دیگری نیز باشد. اما بهطورکلی نشانههای اختلال بیاشتهایی روانی عبارتاند از:
علائم رفتاری
- ترس از چاقی و به دنبال لاغری رفتن
- داشتن دغدغه زیاد در موضوع وزن
- ذهنیت اشتباه راجع به ظاهر بدن و یا چاقی؛ به عنوان مثال افراد فکر میکنند که چاق هستند درحالیکه لاغرند.
- دست کم گرفتن مشکل حتی بعد از تشخیص آن
- دروغ گفتن راجع به خوردن و آنچه خوردهاند؛ یعنی بهانه آوردن برای نخوردن چیزی با ادعای این که قبلاً غذا خوردهاند.
- عدم صداقت درباره میزان وزنی که کم کردهاند.
- برایشان فکر کردن راجع به چیزی به غیر از غذا سخت است.
- رژیم غذایی سنگین
- محاسبه بیش از حد کالری موجود در هر غذا
- پرهیز از غذاهایی که به نظرشان چاقکننده هستند.
- فقط غذاهایی میخورند که کالری بسیار کمی داشته باشند.
- محدود کردن وعدههای غذایی
- پرهیز از خوردن غذا در کنار دیگران
- تقسیم غذا به تکههای بسیار کوچک برای اینکه کم خوردن غذایشان را پنهان کنند و هضم غذا را برای خودشان آسان کنند.
- وسواس بیشازحد نسبت به غذا
- دوری و انزوای اجتماعی
علائم جسمانی
- از دست دادن شدید وزن
- عدم توانایی و کاهش تمایل جنسی
- خواب ناکافی و خستگی
- سرگیجه
- مشکلات معده و دل درد
- نفخ و یبوست
- احساس سرما و دمای پایین بدن
- کجخلقی و بداخلاقی
- عدم توانایی در تمرکز
- فشار خون پایین
چه نوع درمانی در دسترس است؟
مشاوره و رواندرمانی
مشاوره میتواند تا ۱۲ ماه بسته به میزان شدت و پایداری بیاشتهایی یک فرد ادامه پیدا کند. هدف از مشاوره کمک به شناسایی احساسات و ترسهایی است که باعث جلوگیری از غذا خوردن میشود و کمک میکند تا شرایط به حالت قبلی بازگشته و افراد بتوانند سلامت در خوردن را بازیابند.
درمان شناختی تحلیلی (CAT)؛ بر اساس این نظریه الگوهای ناسالمی که باعث ایجاد بیاشتهایی میشوند از کودکی به وجود میآیند. این درمان ۳ مرحله دارد: اصلاح فرمولبندی (نگاه به اتفاقات گذشته که باعث ایجاد الگوهای ناسالم میشوند.)، شناخت (کمک به افراد برای اینکه بدانند چگونه این الگوها باعث ایجاد بیاشتهایی شده است). اصلاح (شناسایی تغییراتی که میتواند این الگوهای منفی را درهم شکند).
رفتاردرمانی شناختی (CBT)؛ که تمرکز آن بر روی شناسایی و تغییر الگوهای ناکارآمد فکری، ذهنی و ارزشی است که باعث ایجاد و ادامه بیاشتهایی در افراد میشوند. متخصصین در این مرحله به افراد کمک میکنند تا ذهنیت منفی که مسبب ایجاد اختلالات خوردن میشوند مانند “همه فکر میکنند من چاقم” را درک، شناسایی و تغییر دهند. متخصص به کمک مداخلات رفتاری خاص مانند ایجاد عادات تغذیهای سالم به وسیله هدفگذاری صحیح میتواند بر روی این مشکل کار کند.
خانواده درمانی
یکی از انواع خانواده درمانی که برای کماشتهایی استفاده میشود روش مادسلی نام دارد. این نوع درمان یک برنامه درمانی است که در آن پدر و مادر نقش مهم و مثبتی را در جهت بازگرداندن وزن فرزندشان به حالت عادی بر عهده دارند. از اصول این نوع درمان بازگرداندن توانایی کنترل انتخاب خوراکی به فرزندشان و تشویق او به رشد متعادل است.
بستری شدن
بیشتر افرادی که با بیاشتهایی روانی دستوپنجه نرم میکنند نیازی به بستری شدن ندارند اما برای برخی ممکن است نیاز باشد تا به دلایل مربوط به مشکلات سلامت جسمانی در بیمارستان بستری شوند. تصمیمگیری به درمان از طریق بستری بر اساس نظر متخصص و یا پزشک عمومی فرد و نیز بسته به نوع درمان مناسب برای فرد انجام میشود.
آیا شما دچار آنورکسیا یا بیاشتهایی عصبی هستید؟ چه راهکارهای دیگری برای درمان این اختلال پیشنهاد میکنید؟ پاسخ خود را با متخصصین و مخاطبان بهداشت روان در میان بگذارید.
منبع
محمد علی ارشدی – گروه روانشناسی ستاره