روان پویشی و روانکاویرواندرمانیمعرفی کتابمکاتب روانشناسیمکانیزم‌های دفاعی و خطاهای شناختی
معرفی کتاب از خط تا مثلث تعارض نیما قربانی
معرفی دفاع‌های روانی با نگاهی تازه
معرفی کتاب از خط تا مثلث تعارض نیما قربانی
در کتاب از خط تا مثلث تعارض ، دکتر نیما قربانی سعی می‌کند با کمک گرفتن از نظریات روانکاوی و تلفیق آن با پژوهش‌های جدید روانشناسی به تعارضات روانشناختی بپردازد و آن را با نگاهی جدید توضیح دهد. در ادامه سعی دارم خلاصه کتاب از خط تا مثلث تعارض را به اندازه‌ای که از ان برداشت کردم، به مخاطب ارائه کنم.
استاد نیما قربانی در فصل اول به اهمیت پذیرش واقعیت برای داشتن روانی سالم می‌پردازد. کتاب با این نکته آغاز می‌شود که چطور پیشرفت‌های علمی با کشف انواع مسکن‌ها انسان را از تجربه‌ی درد دور نگه داشته یا درد را به تعویق انداخته است و معتقد است این اجتناب از درد بر جهل انسان افزوده است. بشر امروز به کمک هوش خود توانسته تا حدی از حقایق تلخ زندگی فرار کند و فروید توانسته این گریز را به کمک ساز و کارهای دفاعی تئوریزه کند.
در بخش‌های آینده دکتر قربانی به ضرورت توجه به دفاع‌ها می‌پردازد و این سوال را پیش می‌کشد که چه تضمینی وجود دارد که مردم و مراجعان بین آگاهی و دفاع، مورد اول را انتخاب می‌کنند و راه درستی را پیش می‌گیرند؟ پاسخ قربانی پاسخی قطعینیست و معتقد است چون کفه‌ی خوبی فطرت انسان قوی‌تر است می‌توانیم ایمان داشته باشیم که فرد راه آگاهی را انتخاب خواهد کرد.
درد و رنج زندگی
برخی از دردهای زندگی اجتناب ناپذیرند و برخی انتخابی. دردهای ناشی از بیماری و مرگ جز دسته‌ی اول و دردهای ناشی از دفاع که در اختیار ماست جز دسته دوم هستند. از این رو حقیقت با یک شرط می‌تواند به سلامتی روانی ما کمک کند: اگر به قدر طاقت ما باشد. منطق این کتاب که بر اساس نظریات روانکاوی فروید و درمان‌های دوانلو پایه‌ریزی شده است، چنین است: مواجهه با واقعیت درون و برون شفاست و گریز از ان به رنج و زجر منتهی می‌شود.
در ادامه نویسنده به شرح جامعی از ساز و کارهای دفاعی به شکلی کاربردی می‌پردازد. در ابتدا سعی می‌کند به انواع دسته‌بندی برای دفاع‌ها بپردازد و در اخر آنها را تک تک توضیح دهد.
هفت ویژگی ساز و کارهای دفاعی
- خارج از آگاهی عمل می‌کنند.
- از نوزادی به سمت بلوغ رشد می‌کنند.
- در شخصیت سالم نیز قابل مشاهده‌اند.
- هنگام فشار بیشتر به کار می‌روند.
- جلوی تجربه‌ی هیجان منفی را می‌گیرند.
- از طریق سیستم اعصاب خودمختار عمل می‌کنند.
- بکارگیری افراطی آنها باعث مشکلات روانشناختی می‌شوند.
دفاع‌های درون شخصی و بین‌شخصی در کتاب از خط تا مثلث تعارض
دفاع‌ها در کتاب از خط تا مثلث تعارض بر دو نوع هستند، دفاع‌های بین‌شخصی و دفاع‌های درون‌شخصی. دفاع‌های بین شخصی معمولا ابتدایی‌تر هستند و بیشتر بین فرد و دیگری اتفاق می‌افتند. از این رو تعارض به صورت خطی بروز پیدا می‌کند و دفاع‌های درون‌شخصی مربوط به وقتی است که فرد رشدیافته‌تر است و درون او غنای بیشتری دارد. در اینجا تعارض درون فرد اتفاق می‌افتد. اضطراب به عنوان هشداردهنده دفاع را عمل می‌کند و مانع تجربه‌ی احساس اصیل فرد می‌شود. به عبارتی در این دفاع خط تعارض (فرد و فرد دیگر) تبدیل به مثلث تعارض می‌شود (احساس، اضطراب و دفاع). در خط تعارض فرد با خودش مشکل ندارد بلکه با دیگری مشکل دارد ولی در مثلث فرد در درون خود تعارض را حس می‌کند
در کتاب از خط تا مثلث تعارض دفاع‌ها و مکانیزم‌های ذفاعی تحت ۴ مقوله معرفی می‌شوند.
دفاع‌های بدوی
بیمارگون‌ترین دفاع‌ها هستند و بیشتر به دنیای ارتباط مربوط هستند نه دنیای درونی فرد. در این حالت فرد مشکل را بیرون از خودش می‌بیند. خیال‌پردازی اتیستیک، انکار، کنترل جادویی، ارزنده سازی و ناارزنده‌سازی، فرافکنی و درون‌فکنی و دوپاره‌سازی و غیره از این دسته هستند.
دفاع‌های واپس‌رونده
در این دفاع‌ها فرد سعی می‌کند افکار و احساساتش را مدیریت کند و به نوعی سطح این دفاع‌ها بالاتر از دفاع‌های بدوی است. در این دفاع‌ها تخریب خود بیشتر است از تخریب دیگری. برای نمونه غیظ دفاعی، تخلیه، تحقیر و سرزنش دیگران، سرکشی، بیرونی‌سازی، درماندگی، انفعال، جسمانی سازی و گریه کردن از این دسته دفاع‌ها هستند. این دوسته اول از دفاع بیشتر جز دفاع‌های بین شخصی محسوب می‌شوند.
دفاع‌های سرکوبگر
در این دفاع‌ها احساس درونی یا رویداد بیرونی دردناک به درون ناهشیار رانده می‌شوند. در این دفاع‌ها ما واقعیت را انکار نمی‌کنیم بلکه ادراک خود را نادیده می‌گیریم یا دستکاری می‌کنیم. این دفاع‌ها شامل سرکوبی، عمل‌زدایی، حمله به خود، جابجایی، واکنش‌سازی، همانندسازی و وارونگی نقش هستند
دفاع‌های عایق‌بندی یا وسواس‌گونه
این مکانیزم‌های دفاعی ظرافت بیشتری دارند. در این دفاع‌ها فرد با احساس خود به صورت منطقی و عقلانی مواجه می‌شود. فرد هیجان منفی زیادی تجربه نمی‌کند و آن را در قالب تفکر و سخن با آن روبرو می‌شود. مبنای این دفاع‌ها توجیه است. عقلانی‌سازی، دلیل‌تراشی، اخلاقی‌سازی و تقسیم‌بندی از این دسته هستند. این دو نوع دفاع آخر دفاع‌ها درون شخصی هستند.
ماهیت احساس در کتاب از خط تا مثلث تعارض
بعد از معرفی مفصل مکانیسم‌های دفاعی، نویسنده در مورد احساس و اهمیت آن توضیح می‌دهد. هر احساس را شامل سه مولفه می‌داند، به طور مثال مولفه‌های احساس خشم را می‌توان چنین توضیح داد: تجربه‌ی جسمانی (قلبم به شدت می‌کوبید)، رفتار(دلم می‌خواست فکش رو بشکنم) و افکار (چقدر مردم بی انصاف و آشغال هستند).
برای داشتن روانی سالم نه بازداری هیجانی به ما کمک می‌کند و نه برون ریزی. به عبارتی نه سرکوب احساسات به ما کمک می‌کند و نه بروز افسار گسیخته‌ی احساسات. پس راهکار چیست؟ رشد روانی چیزی جز تمایز و انسجام بیشتر سیستم‌های ذهنی نیست. باید فکر و احساس، هشیار و ناهشیار با هم منسجم‌تر و هماهنگ‌تر باشند. به عبارت دیگر شکل سوم خودآگاهی است، فرد با نگه‌داشتن احساسات درون خود و مسدود نکردن جریان آن در درون می‌تواند این ظرفیت را پرورش دهد.
لذت، ریاضت و انسجام
در ادامه سه موضع تاریخی در برابر تجارب احساس معرفی می‌شوند: نخست لذت‌جویی است. مشکل این نگاه این است که هر قدر هم توانمند باشیم نمی‌توانیم همه خواسته‌هایمان را کامروا کنیم و دوم این که لذت‌جویی زیاد منتج به کسالت در دستگاه اعصاب می‌شود. هیچوقت بستنی دوم لذت بستنی اول را ندارد. رویکرد دوم ریاضت‌طلبی و زهد است. در این رویکرد سررکوب احساسات و نیاز‌ها سرلوحه بشر است. حافظ و نیچه به خوبی از خجالت این ایده در می‌آیند و در پس آن ریا، خشم و شهوت را آشکار می‌کنند. نگاه سوم به نوعی والایش آگاهانه است که به سمت پذیرش، شناخت، مدیریت و استفاده سازنده و متمدنانه و مواجهه با اخساسات حرکت می‌کند. در ادامه قربانی نظریه هوش هیجانی سنتز دو مکتب قدیمی غربی یعنی عقل‌گرایی و رمانتیسیسم می‌داند.
فصل‌های انتهایی کتاب از خط تا مثلث تعارض
در ادامه کتاب از خط تا مثلث تعارض، به هیجانات بنیادی و موثر در سلامت پرداخته می‌شود. این هیجانات خشم، عشق، گناه و غم هستند. در فصل انتهایی به نظریات روانکاوی با نگاهی جدیدتر پرداخته می‌شود و مسائلی مانند ناهشیار از نظرگاه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند.
نویسنده متن: بهروز هاشمی
کتاب از خط تا مثلث تعارض
نویسنده: نیما قربانی
