شیفتگی

تجارب شیفتگی زمانی رخ می‌دهد که ما در تکالیف یا فعالیت‌های کنترل‌پذیر اما چالش‌انگیز که مستلزم داشتن مهارت قابل‌ملاحظه بوده و باانگیزه‌ی درونی همراه است اشتغال یابیم. (سیکزنت میهالی و سیکزنت میهالی، ۱۹۸۸؛ سیکزنت میهالی ۱۹۹۰، ۱۹۹۷). برای این‌که تجارب شیفتگی رخ دهد باید از شانس خوبی برای انجام دادن تکالیف برخوردار باشیم. باید هدف‌های روشن و بازخورد فوری وجود داشته باشد. این تکالیف مستلزم تمرکز کامل و درگیر شدن عمیق و بدون زحمت با آن‌هاست، به‌گونه‌ای که هرگز درباره‌ی نگرانی‌ها و ناکامی‌های زندگی روزمره نیندیشیم. وقتی‌که با این تکالیف درگیر می‌شویم از خود بی‌خبر می‌مانیم، اما همین‌که تکلیف به‌طور کامل انجام شد، احساس ما نسبت به خود قوت می‌گیرد. به هنگام تجربه‌ی شیفتگی ادراک زمان تغییر می‌کند. ساعت‌ها مانند دقیقه‌ها و دقیقه‌ها همچون ساعت‌ها به نظر می‌رسد.

تجارب شیفتگی ممکن است هنگام خواندن، ورزش، درگیر شدن با هنرهای خلاقه و موسیقی و یا هنگام اشتغال با نوع خاصی از کار رخ دهد. درگیری نمونه‌هایی از فعالیت‌ها که در مطالعات روان‌شناسی علمی به تجارب شیفتگی منجر شد شامل خواندن، قایق‌رانی، شطرنج‌بازی، کوه‌نوردی، رقصیدن، نوشتن و موتورسواری دسته‌جمعی است. نمودار فراوانی تجارب شیفتگی در فعالیت‌های روزمره در شکل نشان داده‌شده است- ویژگی معرف فعالیت‌هایی که به تجربه‌های شیفتگی منجر می‌شوند این است که این فعالیت‌ها به‌خودی‌خود هدف هستند. درحالی‌که تکلیف در آغاز ممکن است به دلایل دیگری انجام گیرد، سرانجام دلیل انجام دادن آن فراهم ساختن پاداش درونی است. نویسندگان اغلب می‌گویند که به خاطر درآمد یا پیشرفت شغلی کار نمی‌کنند، بلکه به این دلیل به نویسندگی می‌پردازند که برایشان لذت‌بخش است. قایق‌رانان ممکن است پول و وقت زیادی را صرف کنند تا قایقشان را در وضعیت خوب نگه‌دارند، نه به این دلیل که می‌خواهند در قایق‌رانی برنده شود با دیگر قایق‌رانان تماس داشته باشند؛ بلکه برای آنان هیچ‌چیز باتجربه به شیفتگی حاصل از قایق‌رانی قابل قیاس نیست.
گفته می‌شود فعالیت‌هایی که به تجربه‌ی شیفتگی منجر می‌شوند؛ «خود غایت‌نگرند». خود غایت‌نگر از ریشه یونانی کلمه خود (auto) و غایت (telos) گرفته‌شده است. تجربه‌ی خود غایت‌نگر آن‌هایی هستند که از فعالیت‌هایی برمی‌خیزند که برای منافع پیش‌بینی‌شده برای آینده انجام نمی‌گیرد؛ بلکه خود این فعالیت‌ها به پاداش درونی و فوری می‌انجامند.

چگونه می‌توان در فعالیت بدنی شیفتگی ایجاد کرد؟

برای پرورش قابلیت‌هایمان در تجربه شیفتگی در انجام دادن فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی، دویدن یا شنا کردن می‌توان برخی راه‌کارهای سرراست را به‌کار بست. نخست، یک هدف کلی تعیین کنید و سپس آن‌را به هدف‌های فرعی تقسیم نمایید. دوم، در مورد روش اندازه‌گیری پیشرفت در جهت هدف‌هایی که انتخاب کرده‌اید تصمیم بگیرید. سوم، به هنگام انجام دادن این فعالیت‌ها تا جایی که می‌توانید در مورد آن‌ها تمرکز کنید و توجه نمایید که تا چه اندازه به هدف‌های خود می‌رسید. چهارم، به‌تدریج بر دشواری و پیچیدگی هدف‌های فرعی که تعیین کرده‌اید بیفزایید، به‌گونه‌ای که چالش‌هایتان با سطح افزایش مهارت‌های شما هماهنگ باشد.

سوالات خود را در بخش کامنت مجله بهداشت روان مطرح کنید تا متخصص روانشناس به شما پاسخ دهد.

منبع:

کتاب: روان شناسی مثبت: علم شادمانی و نیرومندی های انسان
نویسنده: آلن کار
مترجم:حسن پاشاشریفی، جعفر نجفی زند ، باقر ثنائی