بهداشت روان خودشکوفایی و عزت نفس روانشناسی شخصیت سبک زندگی

نوع‌دوستی و رفتار جامعه‌پسند

کمک کردن به دیگران

بهروز هاشمی 30 ژانویه 2020

۰ 224 5 دقیقه

نوع‌دوستی یا رفتار جامعه پسند یعنی هر رفتاری که به دیگران سود برساند. این اصطلاح درباره اعمالی به‌کار می‌رود که هیچ سود مستقیمی به فرد نمی‌رساند و حتی ممکن است حاوی خطراتی نیز باشد. نوع‌دوستی مشخصاً به معنی ملاحظات غیر خودخواهانه در جهت رفاه دیگران است.

پاسخ دادن به یک موقعیت اضطراری: آیا ناظران کمک خواهند کرد؟

وقتی یک غریبه دچار گرفتاری است: قهرمان گری یا بی‌احساسی؟

قهرمان گری به کارهایی اطلاق می‌شود که شامل خطرجویی جسورانه برای دستیابی به یک هدف ارزشمند است. بکر و ایگلی (۲۰۰۴) کسی را قهرمان می‌دانند که به استقبال خطر به شیوه‌های کم‌خطرتر و بارزتر می‌رود، از قبیل اهدای کلیه، پیوستن به سپاه صلح یا داوطلب پزشکان بدون مرز شدن.

برخی موارد افراد به موقعیت‌های اضطراری به‌صورت خودخواهانه، بی‌توجهی و بی‌احساسی پاسخ می‌دهند.

پنج گام کمک کردن یا کمک نکردن

گام اول، توجه کردن یا عدم توجه به اینکه اتفاقی غیرعادی در حال رخ دادن است.

گام دوم، درست تفسیر کردن یک رویداد به‌عنوان موقعیت اضطراری. در گام دوم ممکن است غفلت جمعی اتفاق بیافتد، یعنی چون هیچ‌یک از ناظران از آنچه در حال رخ دادن است مطمئن نیست، هر کدام به دیگری متکی است و ممکن است هیچ‌کس کمک نکند. تا اندازه‌ای به خاطر پخش مسئولیت، هرچه تعداد ناظران یک موقعیت اضطراری بیشتر باشد، احتمال کمک‌رسانی کمتر می‌شود یا به تأخیر می‌افتد (اثر ناظر).

گام سوم، تصمیم به اینکه کمک رساندن وظیفه و مسئولیت شماست.

گام چهارم، تصمیم به اینکه شما دارای دانش یا مهارت‌های لازم برای اقدام هستید.

گام پنجم، تصمیم‌گیری نهایی برای دادن کمک. مردم در این مرحله متوسل به نوعی جبر شناختی می‌شوند، یعنی جنبه‌های مثبت و منفی کمک کردن را سبک و سنگین می‌کنند.

عوامل بیرونی و درونی مؤثر بر نوع‌دوستی

عوامل موقعیتی که کمک کردن را افزایش یا بازداری می‌کنند

خصوصیات قربانی از ویژگی‌های مهمی است که احتمال کمک را افزایش می‌دهد.

میزان جذابیت قربانی،
جزئیات موقعیت که آیا خود او مسئول مشکل بوده است یا خیر،
قرار گرفتن در معرض الگوهای جامعه پسند،
کمک‌رسانی به کسانی که دوستشان دارید،
حالت هیجانی شخص، و
کمک به کسانی که از ما تقلید می‌کنند، از عوامل موقعیتی‌ای هستند که کمک کردن را افزایش یا بازداری می‌کنند.

تقلید کردن یعنی تمایل خودکار به تقلید رفتار کسانی که با آنها تعامل داریم. انسان‌ها از لهجه، آهنگ صدا، و نحوه بیان کسانی که در اطرافشان هستند تقلید می‌کنند. تقلید موجب افزایش دوست داشتن و هم‌حسی می‌شود و در نتیجه نقش کلیدی در تعامل‌های اجتماعی بازی می‌کند. همچنین احتمال کمک کردن به اعضای خانواده یا کسانی که ارزش‌های مشابه با ارزش‌های ما دارند بیشتر از دیگران است.

هیجان‌ها و نوع‌دوستی

حالت هیجانی شخص هم به وسیله عوامل درونی و هم بیرونی تعیین می‌شود و آنها اغلب به دو مقوله مثبت و منفی تقسیم می‌شوند.

در برخی موارد افراد وقتی هیجان مثبت دارند، بیشتر تمایل دارند که به دیگران کمک کنند، اما تحت شرایطی معین، خلق خوش ممکن است احتمال دادن پاسخ جامعه پسند را کاهش دهد. ناظری که در یک حالت خلقی بسیار مثبت قرار دارد و با یک موقعیت اضطراری مبهم روبرو می‌شود، ممکن است موقعیت را غیر اضطراری تعبیر کند.

در برخی موارد وقتی افراد دارای هیجان منفی هستند، کمتر تمایل دارند به دیگران کمک کنند، اما در بعضی شرایط این حالت مانند خلق مثبت تغییر می‌کند. برای مثال اگر کمک کردن خلق بهتری در شما ایجاد کند، ممکن است دست به رفتار جامعه پسند بزنید. یک هیجان منفی اگر خیلی شدید نباشد، بیشتر اوقات اثر مثبتی بر رفتار جامعه پسند دارد.

هم‌حسی و دیگر گرایش‌های شخصیتی مربوط به نوع‌دوستی

گرایش‌های شخصیتی مبتنی بر ساختار ژنتیکی، یادگیری، یا هردوی آنها هستند که در طول زمان پایدار می‌باشند.

هم‌حسی: یک الزام اساسی

هم‌حسی شامل پاسخ‌های عاطفی و شناختی به حالت‌های هیجانی شخصی دیگر، مانند همدردی، تمایل به حل مسئله و اتخاذ چشم‌انداز شخص دیگر است. یک فرد هم حس، آنچه فرد دیگر حس می‌کند را حس می‌کند و می‌فهمد چرا آن شخص چنین احساسی دارد.

روان شناسان تکاملی معتقدند دلسوزی، مؤلفه عاطفه هم‌حسی است، یعنی نه فقط درد دیگران را حس کردن، بلکه توجه نشان دادن و تلاش کردن برای انجام کاری که درد را تسکین دهد.

مؤلفه شناختی هم ظاهراً به‌صورت اتخاذ چشم‌انداز شخص دیگر است، یعنی توانایی قرار دادن خود به‌جای شخصی دیگر. سه نوع اتخاذ چشم‌انداز وجود دارد.

چشم‌انداز خودت را جای او بگذار، یعنی می‌توانید تصور کنید که فرد دیگر یک رویداد را چگونه درک می‌کند و در نتیجه باید چه نوع احساسی داشته باشد.
چشم‌انداز فکرش را بکن، یعنی مجسم کنید اگر شما در آن موقعیت قرار می‌گرفتید چه احساسی داشتید.
چشم‌انداز هم‌حسی با کسی در یک داستان، یعنی همانندسازی با شخصیت‌های خیالی.

هم‌حسی چگونه ایجاد می‌شود؟

جانت استریر معتقد است ما با قابلیت زیستی هم‌حسی به دنیا می‌آییم، اما تجربه‌های خاص ما تعیین می‌کند که آیا این توان بالقوه آشکار شود یا خیر. داشتن یک سبک دل‌بستگی ایمن، پاسخ ناشی از هم‌حسی به نیازهای دیگران را آسان می‌کند.

متغیرهای شخصیتی دیگر که به نوع‌دوستی مربوط هستند

رفتار جامعه پسند به ویژگی‌های دیگری چون احساس خوشبختی، انگیزش پیشرفت، اجتماعی بودن و یک حالت خلقی که به طور مداوم مثبت باشد، ربط دارند و در بین کسانی که پیوسته پرخاشگر هستند، ماکیاولی‌ها و افراد بی‌اعتماد، کمیاب است.

عوامل گرایشی به رفتار جامعه پسند و نوع‌دوست شامل،

هم‌حسی،
باور به یک جهان عادل،
مسئولیت اجتماعی،
مکان کنترل درونی که رفتار ما به نتیجه کارمان مربوط است، و
خودمحوری کم

است.

تعهد درازمدت به نوع‌دوستی و اثرات مورد کمک واقع‌شدن

یک نوع متفاوت از رفتار نوع‌دوستانه، داوطلب شدن برای انجام کاری به یک علت ارزشمند و برای زمانی طولانی است. پنج گامی که برای پاسخ به یک موقعیت اضطراری باید برداشته شوند، در مورد داوطلب شدن هم صدق می‌کند.

تصمیم به داوطلب شدن می‌تواند مبتنی بر ارزش‌های شخصی، نیاز به درک بیشتر درباره مشکل، تمایل به بهسازی و تقویت خود، و یا کاهش دادن احساسات منفی از قبیل احساس گناه یا فرار از مشکلات شخصی باشد. به‌عبارت‌دیگر داوطلبان ممکن است به دلایل کاملاً متفاوتی با یکدیگر همکاری کنند.

یک راه برای ایجاد داوطلب، دستور دادن برای داوطلب شدن است که مورد انتقاد قرار می‌گیرد. یک ویژگی متفاوت داوطلب شدن توسط مک آدامز و همکاران (۱۹۹۷) نسل گرایی معرفی شده است. آنها نسل گرایی را علاقه یک بزرگ‌سال و تعهد او نسبت به رفاه نسل‌های بعدی تعریف کرده‌اند. کسانی که از لحاظ نسل گرایی بالا باشند این علاقه و تعهد را به‌صورت فرزند دار شدن، درس دادن به جوانان و یا دست زدن به اعمالی که اثرات مثبتی فراتر از دوران حیات آنها خواهد داشت، نشان می‌دهند.

نفع شخصی، کمال اخلاقی و ریاکاری اخلاقی

انگیزش و اخلاق

به استون و تامسون (۲۰۰۱) معتقدند که وقتی شخصی با یک معمای اخلاقی از قبیل اینکه آیا به کسی کمک کند یا نه، روبرو می‌شود، سه انگیزه اصلی وجود دارد.

نفع شخصی، بدان معنی است که بیشتر رفتارهای ما مبتنی بر جستجوی هر چیزی است که بیشتری رضایت خاطر را برای ما به ارمغان آورد و ما را از تنبیه شدن برکنار دارد و اهمیتی برای پرسش‌های درست و غلط قائل نیست.
کمال اخلاقی، از پرسش‌های درست و غلط و منصفانه و غیرمنصفانه سرچشمه می‌گیرد و مقداری از نفع شخصی خود را در راه انجام عمل درست قربانی می‌کنند.
ریاکاری اخلاقی، یعنی افراد به‌وسیله نفع شخصی هدایت می‌شوند، اما درعین‌حال مراقب ظواهر بیرونی رفتار خود هم هستند.

علی‌رغم تصویری که دلمان می‌خواهد از خودمان داشته باشیم، حتی در یک موقعیت ساده به نظر می‌رسد که نفع شخصی و ریاکاری اخلاقی ما بر کمال اخلاقی ما غلبه دارند.

دریافت کمک چه احساسی دارد

مورد کمک واقع‌شدن می‌تواند ناخوشایند باشد. نیازمند کمک بودن یادآور مشکل فرد است و دریافت‌کننده کمک شاهد این است که کس دیگری از او خوشبخت‌تر است و عزت‌نفس او آسیب می‌بیند.

وقتی کمک ناخوشایند باشد، ممکن است خودیاری را برانگیزد. هیچ‌کس دوست ندارد درمانده یا بی‌کفایت به نظر بیاید و خودیاری می‌تواند احساس وابستگی و اتکا را کاهش دهد.

انگیزه اساسی برای دست زدن به نوع‌دوستی

هم حسی-نوع دوستی: کمک کردن به دیگران احساس خوشایندی دارد. سیالدینی معتقد است، هم‌حسی زمانی به رفتار نوع‌دوستانه می‌انجامد که فرد با قربانی همانندسازی کند و در واقع با کمک کردن به قربانی به خودش کمک می‌کند.

تسکین حالت منفی: کمک کردن باعث می‌شود کمتر احساس بدی کنید. تحقیقات نشان می‌دهند که ناراحت بودن منجر به رفتار جامعه پسند می‌شوند.

لذت هم‌حسی: کمک کردن به‌عنوان نوعی موفقیت. کمک کردن می‌تواند منجر به‌نوعی پاداش در این جهان و آمرزش در جهان دیگر باشد.

جبر ژنتیکی: کمک کردن به‌عنوان یک پاسخ انطباقی. به‌طورکلی، بهترین فردی را که می‌توان نجات داد خویشاوندی است که هنوز آن‌قدر جوان است که می‌تواند تولیدمثل کند.

سوالات ود را برای متخصصین سایت بهداشت روان ارسال کنید

پیمان دوستی
بهار ۱۳۹۷