انواع اسکیزوفرنی
گرچه ما از اسکیزوفرنی به صورت اختلالی واحد سخن میگوییم، در واقع، این اختلال متنوع است، و از فردی به فرد دیگر شکلهای بسیار متفاوتی میگیرد که در DSM-IV-TR با عنوان انواع اسکیزوفرنی به آنها اشاره میشود. درصورتیکه نشانهی بارز در فرد مبتلا به اسکیزوفرنی رفتارهای حرکتی غیرعادی باشد، این فرد مبتلا به اسکیزوفرنی، نوع کاتاتونیک تشخیص داده میشود.
اسکیزوفرنی آشفته
یکی از انواع اسکیزوفرنی به نوع آشفته معروف است. اسکیزوفرنی، نوع آشفته با ترکیبی از نشانهها، از جمله گفتار آشفته، و عاطفهی سطحی یا نامناسب، مشخص میشود. حتی هذیانها و توهمات شخص فاقد هرگونه موضوع منسجم است. افراد مبتلا به این اختلال، از لحاظ رفتار و ظاهر، به طور محسوسی غیرعادی هستند و معمولاً در کار و سایر زمینههای اجتماعی دچار مشکلات جدی میشوند.
اسکیزوفرنی پارانوید
یکی دیگر از انواع اسکیزوفرنی ، نوع پارانوید است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، نوع پارانوید به یک یا چند هذیان غیرعادی اشتغال ذهنی دارند یا در ارتباط با موضوع آزار و اذیت شدن توهمات شنیداری دارند، بدون اینکه گفتار یا رفتار آشفتهای داشته باشند. این توهمات معمولاً با محتوای هذیانها ارتباط دارند؛ با وجود این، عملکرد شناختی و عاطفه طبیعی هستند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نوع پارانوید، به علت اینکه مظنون و اهل جروبحث هستند، مشکلات میانفردی زیادی دارند.
اسکیزوفرنی نامتمایز
در برخی انواع اسکیزوفرنی ، نشانهها مخلوط هستند و متخصصان بالینی نمیتوانند اآنها را در یکی از انواع اسکیزوفرنی که نام بردیم طبقهبندی کنند؛ وقتی کسی مجموعهای از نشانههای اسکیزوفرنی، مانند هذیانها، توهمات، گسیختگی، و رفتار آشفته را نشان میدهد، اما ملاکهای لازم را برای پارانوید (هذیانهای غیرعادی منظم)، کاتاتونیک (نابهنجاری حرکتی)، یا آشفته (عاطفهی آشفته یا سطحی) برآورده نمیسازد، از تشخیص اسکیزوفرنی، نوع نامتمایز استفاده میشود.
اسکیزوفرنی باقیمانده
برخی از افرادی که مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده شدهاند ممکن است دیگر نشانههای روانپریشی بارز نداشته باشند، ولی هنوز برخی از علائم مداوم این اختلال را نشان دهند. گرچه آنها هذیانی، توهمی، گسیخته، یا آشفته نیستند، ولی ممکن است تعدادی از نشانهها، مانند کُندی هیجانی، انزوای اجتماعی، رفتار غیرعادی، یا تفکر غیرمنطقی را حفظ کرده باشند. این افراد، مبتلا به اسکیزوفرنی، نوع باقیمانده تشخیص داده میشوند.
ویژگیهای تشخیصی انواع اسکیزوفرنی
ویژگیهای تشخیصی اسکیزوفرنی کاتاتونیک
افراد مبتلا به این نوع اسکیزوفرنی، علاوه بر اینکه ملاکهای تشخیصی کلی برای اسکیزوفرنی را برآورده میکنند، به اختلالی دچار هستند که ویژگی آن آشفتگی روانی – حرکتی است که حداقل دو مورد زیر را شامل میشود:
- بیحرکتی جنبشی یا بهت؛
- فعالیت حرکتی مفرط بدون هدف؛
- لالی یا منفیکاری شدید (مانند وضعیت اندامی خشک یا مقاومت در برابر دستورات)؛
- حرکات عجیب (مانند وضعیت اندامی غیرعادی) یا اطوارهای قالبی عجیب یا شکلک درآوردن؛
- پژواک گویی (تکرار بیمعنی کلمات یا عبارتها) یا پژواک کرداری (تکرار به وسیلهی تقلید از حرکات دیگران).
ویژگیهای تشخیصی اسکیزوفرنی آشفته
- افراد مبتلا به این نوع اسکیزوفرنی، علاوهبر اینکه ملاکهای تشخیصی کلی برای اسکیزوفرنی را برآورده میکنند، (۱) گفتار آشفته، (۲) رفتار آشفته، و (۳) عاطفهی سطحی یا مناسب دارند.
- این تشخیص برای افرادی که اختلالشان ملاکهای اسکیزوفرنی نوع کاتاتونیک را برآورده میکند، مقرر نمیشود.
ویژگیهای تشخیصی اسکیزوفرنی پارانوید
- افراد مبتلا به این نوع اسکیزوفرنی، علاوه بر اینکه ملاکهای تشخیصی کلی برای اسکیزوفرنی را برآورده میکنند، به توهمات شنیداری مکرر یا به یک یا چند هذیان اشتغال ذهنی دارند.
- این تشخیص برای افرادی که به هر یک از نشانههای بارز زیر مبتلا هستند، مقرر نمیشود: گفتار آشفته، رفتار آشفته یا کاتاتونیک، و عاطفهی سطحی یا نامناسب.
ویژگیهای تشخیصی اسکیزوفرنی نامتمایز
- این تشخیص برای افرادی مقرر میشود که نشانههای کلی اسکیزوفرنی را دارند، ولی ملاکهای تشخیصی نوع پارانوید، آشفته یا کاتاتونیک را برآورده نمیکنند.
ویژگیهای تشخیصی اسکیزوفرنی نوع باقیمانده
- این تشخیص برای افرادی مقرر میشود که حداقل یک دورهی اسکیزوفرنی داشتهاند، اما فعلاً فاقد نشانههای مشخص و بارز هستند (مانند هذیانها، توهمات، گفتار آشفته، رفتار شدیداً آشفته یا کاتاتونیک).
منبع
کتاب: آسیبشناسی روانی
نویسنده: ریچارد پی هالجین – سوزان کراس ویتبورن
مترجم: یحیی سیدمحمدی
