اضطراب اجتماعی یا هراس اجتماعی

اضطراب اجتماعی (social anxiety disorder) یا اضطراب اجتماعی نوعی فوبیاست که با ترس غیرمنطقی و اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی شناخته می‌شود.

اضطراب اجتماعی یک اختلال اضطرابی است که فرد مبتلا به آن از اینکه مورد قضاوت دیگران قرار بگیرد و در مقابل آنان احساس شرمندگی کند، ترسی شدید و غیرمنطقی دارد. ترس و اضطراب ناشی از حضور در جمع در این افراد گاهی چنان شدید است که موجب اختلال در فعالیت‌های روزمره فرد می‌گردد. حدود ۱۳ درصد از افراد حداقل یک بار در طول عمر خود این اضطراب را تجربه می‌کنند با اینکه اختلال ناتوان‌کننده‌ای است ولی قابل درمان است.

اضطراب اجتماعی چیست؟

اضطراب اجتماعی نوعی فوبیا است که با ترس و اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی شناخته می‌شود و حداقل بخشی از فعالیت‌های روزمره شخص را مختل می‌کند. در موارد شدید، اضطراب اجتماعی می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شکل چشمگیری کاهش دهد. بعضی از مبتلایان ممکن است هفته‌ها از خانه خارج نشوند یا از بسیاری موقعیت‌های اجتماعی مانند موقعیت‌های شغلی و تحصیلی خود صرف‌نظر کنند. این اختلال معمولاً در سال‌های نوجوانی آغاز می‌شود، اگرچه این امکان هم وجود دارد که در کودکی ایجاد شود.

اضطراب اجتماعی خاص: زمانی که فقط برخی موقعیت‌های اجتماعی خاص موجب اضطراب می‌شود. مثل سخنرانی در حضور جمع

اضطراب اجتماعی فراگیر: عموماً شامل نوعی نگرانی شدید، مزمن و پایدار می‌شود که فرد از قضاوت دیگران در مورد ظاهرش یا رفتارش و یا خجالت کشیدن و تحقیر شدن در حضور دیگران دارد. درحالی‌که شخص مبتلا معمولاً متوجه غیرمنطقی بودن یا زیاده‌روی در این احساس ترس و نگرانی می‌شود ولی غلبه کردن بر این ترس برایش بسیار سخت است.

افراد مبتلا به این اضطراب می‌دانند که ترس آنها غیرمنطقی است اما درعین‌حال قادر به کنترل اضطراب خود نیستند. این اضطراب تابعی از شرایط و وضعیت‌های اجتماعی است که برخی از این موقعیت‌ها برای فرد تولید اضطراب شدید می‌کند. از جمله می‌توان به موقعیت‌های زیر اشاره کرد:

• وقتی‌که فرد مورد ارزیابی و قضاوت دیگران است
• موقعیت‌هایی که کانون توجه قرار می‌گیرد
• وضعیت‌های معاشرت و هم‌کلامی با جنس مخالف
• صحبت و روبرو شدن با افراد غریبه
• در آغاز یک گفتگو و تماس چشمی

تفاوت بین خجالت معمولی و اضطراب اجتماعی

تفاوت میان خجالت عادی و اضطراب اجتماعی در شدت و مانایی نشانه‌هایی است که فرد تجربه می‌کند.
تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که افراد خجالتی پس از ایجاد ارتباط موفق، احساس منفی‌شان کم می‌شود ولی افرادی که اضطراب اجتماعی دارند احساس منفی‌شان حتی پس از یک رابطه اجتماعی نرمال باز هم باقی می‌ماند.

ثابت‌شده که افراد مبتلا وارد یک روند نشخوار فکری می‌شوند که دائما احساسات و شناخت‌های منفی را مرور کرده و زنده نگه می‌دارند.

به‌علاوه، افرادی که مبتلا به اضطراب اجتماعی هستند به احتمال زیاد بیشتر از افرادی که فقط خجالتی هستند در معرض دیگر بیماری‌های روانی قرار دارند، بنابراین ممکن است کمرویی قسمتی از زنجیره باشد اما افرادی که معیارهای تشخیصی دارند بالاترین حد این زنجیره را تجربه می‌کنند.

نشانه‌های اضطراب یا اضطراب اجتماعی

برخی از نشانه‌های عاطفی عبارت‌اند از:

• ترس شدید از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که سایر افراد حاضر را نمی‌شناسید
• ترس از موقعیت‌هایی که در آن مورد قضاوت قرار خواهید گرفت
• اضطراب اینکه شرمنده یا تحقیر خواهید شد
• ترس از اینکه دیگران متوجه اضطراب شما بشوند
• ترس یا وحشت از اتفاقات آینده، مدت‌ها پیش از موعد آنها

برخی از نشانه‌های فیزیکی عبارت‌اند از:

• سرخ شدن
• تعریق زیاد
• لرزیدن دست‌ها
• کشیدگی عضلات
• تپش قلب

علل ابتلا به اضطراب اجتماعی

با اینکه علت دقیق آن مشخص نیست، تصور می‌شود که هم عوامل ژنتیکی و هم محیطی در به وجود آمدن آن مؤثر باشند.

عوامل ژنتیک، ساختار و بیوشیمی مغز:

• ازآنجایی‌که این اضطراب معمولاً در میان اعضا یک خانواده مشترک است، احتمال دارد که بخشی از علت به وجود آمدن آن فاکتورهای ژنتیکی باشد.
• همچنین آمیگدال (ساختارمغزی مرتبط با ترس) بیش‌فعال فرد را مستعد ابتلا به ترس اغراق‌آمیز و در نتیجه افزایش اضطراب می‌کند.
• بر هم خوردن تعادل در سروتونین، یک ماده‌ی شیمیایی مغزی که احوالات و عواطف را تنظیم می‌کند، ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد.

عوامل محیطی:

• مسخره شدن در کودکی
• داشتن والدین زیادی منتقد، کنترل‌گر یا حفاظت‌کننده
• مورد قلدری یا تمسخر قرار گرفتن در کودکی
• مشکلات خانوادگی یا آزار جنسی
• خلق‌وخوی خجالتی یا گوشه‌گیری در کودکی

درمان اضطراب اجتماعی

یادتان باشد که احساس اضطراب و عصبی بودن نشانه‌ی ضعف یا سستی نیست. این اختلال یک مشکل پزشکی است که باید آن را درمان کنید چون در غیر این صورت ممکن است به مشکلات دیگری مانند اعتیاد یا خطر افسردگی یا خودکشی منجر شود. اما با درمان صحیح و مراقبت مداوم، خواهید توانست کیفیت زندگی خود را خیلی بهتر کنید.

بهترین روش‌های درمانی عبارت‌اند از درمان‌های دارویی و درمان رفتاری-شناختی (CBT) که اغلب برای به‌دست آوردن نتیجه بهینه، هر دوی این روش‌ها به کار گرفته می‌شوند.

راهکارهایی مفید برای کنار آمدن با اضطراب اجتماعی

• اجتناب از آن چیزی که شما را ناراحت می‌کند فایده‌ای ندارد. به جای آنکه از آن فرار کنید بهتر است با آن روبه‌رو شوید.
• ‌ بهتر است فهرستی از موقعیت‌هایی که شما را می‌ترساند تهیه و سعی کنید به تدریج از فعالیت‌های آسان به فعالیت‌های سخت‌تر برسید و تلاش کنید که هرکدام از این موقعیت‌ها را چندین بار تکرار کنید که اضطرابتان کاهش یابد.
• از موقعیت‌های اجتماعی برای تمرین هرچه بیشتر این مهارت‌های اجتماعی خود استفاده کنید اما به خاطر داشته باشید که برای شروع سعی کنید که از جمع‌های کوچک‌تر و صمیمی‌تر شروع کنید.
• در تمام مدتی که مواجهه را انجام می‌دهید ممکن است در اوایل اضطرابتان بیشتر شود، قلبتان تندتر بزند و عرق کنید، اما به فعالیت خود ادامه دهید و به خود بگویید همه انسان‌ها حتی بهترین سخنرانان و بازیگران در ابتدای فعالیت خود دچار اضطراب می‌شوند.
• ممکن است هنگامی‌که می‌خواهید دست به کاری بزنید فکر کنید که بقیه افراد می‌فهمند که شما مضطرب شده‌اید، اما به خاطر داشته باشید که افراد به درستی از حالات درونی یکدیگر مطلع نیستند و نمی‌دانند که درون فرد مقابل چه می‌گذرد.

تکنیک‌های رفتاری دیگر

• هنگامی‌که در موقعیتی ترسناک قرار گرفته‌اید و احساس می‌کنید که علائم قبلی مثل لرزش دست، تپش قلب و لرزش صدا به سراغتان می‌آید، سعی کنید حواستان را به چیزی بیرون از خود معطوف کنید.
• فنون آرام‌سازی عضلانی را بیاموزید، تمرین کنید و در آن مهارت یابید. اگر مواجهه با موقعیت‌های ترسناک برایتان خیلی سخت است، می‌توانید ابتدا از تجسم ذهنی آن موقعیت همراه با آرام‌سازی استفاده کنید و سپس در موقعیت واقعی تمرین کنید.
• اگر پیش از تمرین مواجه‌شدن با موقعیت ترسناک، واکنش خود و عواقب ناگوار پس از آن را پیش‌بینی کنید، خواهید فهمید که این پیش‌بینی‌ها به ندرت درست از آب درمی‌آیند.
• همیشه به خاطر داشته باشید که به علت ترس و اضطراب از برخی موقعیت‌ها خود را سرزنش نکنید، زیرا سرزنش کردن، مانع مواجهه شما با موقعیت‌های جدید می‌شود و همین امر باعث تداوم اضطرابتان خواهد شد.
• انجام نرمش‌های آرامش‌بخش، خواب کافی یا داشتن رژیم مناسب غذایی کمک‌کننده است.

منبع

سمیه قندهاری – گروه روانشناسی ستاره