اختلال پانیک (Panic Disorder) نوعی بیماری روانی از گروه اختلالات اضطرابی است که با هجوم ناگهانی وحشت و ترس شخص از وقوع مجدد آن مشخص می‌شود.
فردی که دچار اختلال پانیک باشد به‌طور ناگهانی و بدون اینکه محرک خاصی وجود داشته باشد دچار ترس ناگهانی و حمله پانیک می‌شود. افرادی که دارای ترس‌های شدید غیرمنطقی (فوبیا) هستند مانند ترس از فضای بسته، ممکن است مثلاً هنگام وارد شدن به تنهایی در آسانسور دچار حمله پانیک شوند. این‌گونه حمله‌ها قابل پیش‌بینی بوده و با درمان فوبیا رفع می‌شوند. اما در این اختلال، برای اینکه فرد با حمله پانیک روبرو شود محرک مشخصی وجود ندارد.
حمله پانیک (Panic attack) چیست؟
به بروز ناگهانی ترس شدید که همراه با علائم شدید فیزیکی است، حمله پانیک یا به اصطلاح، حمله هراس می‌گویند. حمله پانیک به‌طور موقت فعالیت‌های عادی فرد را مختل می‌سازد. شروع آن معمولاً ناگهانی و به دنبال یک عامل محیطی آزاردهنده یا دلهره‌آور است.
در واقع وحشت‌زدگی یا حمله هراس که پانیک اتک نیز به آن می‌گویند نوعی بیماری روانی از گروه اختلالات اضطرابی است که با هجوم ناگهانی وحشت به بیمار و ترس شخص از وقوع مجدد آنها مشخص می‌شود. این حملات که معمولاً بیش از چند دقیقه طول نمی‌کشند، با علایمی چون تپش قلب، عرق کردن، احساس تنگی و فشردگی در قفسه سینه، لرزش، احساس ازدست‌دادن تعادل یا گیجی همراه است. این علائم آن‌قدر گسترده هستند که افراد فکر می‌کنند دچار سکتهٔ قلبی شده‌اند و می‌ترسند که بمیرند.
اختلال پانیک (Panic Disorder) چیست؟
در این اختلال فرد ناگهانی و بدون وجود هرگونه محرکی دچار حمله پانیک می‌گردد. بیشتر از یک بار حمله را تجربه می‌کند و بین حملات بیمار از اضطراب شدید و نگرانی از وقوع مجدد حمله رنج می‌برد. به دلیل اینکه در حمله پانیک بدون محرک، فرد نمی‌تواند علت مشخصی را برای بروز حمله بیابد و وقوع حمله غیرقابل‌پیش‌بینی خواهد بود. فرد بسیار مضطرب و پریشان می‌گردد و کیفیت زندگی او تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
- ازآنجاکه علائم وحشت‌زدگی بسیار شبیه به کسانی است که دچار حمله قلبی یا سایر شرایط پزشکی تهدیدکننده حیات هستند، این اختلال باید با آزمایش دقیق پزشکی توسط متخصص موردبررسی قرار گیرد.
- افراد مبتلا به این اختلال اغلب از مکان‌های باز و شلوغ مانند مراکز خرید، یا جاهای خلوتی که کمک‌رسانی در آن سخت باشد یا مکان‌هایی که قبلاً در آن دچار حملات پانیک یا وحشت‌زدگی شدند، دوری می‌کنند. به نوعی اکثر کسانی که دچار اختلال وحشت‌زدگی هستند، دچار بیماری آگورافوبیا (هراس از مکان‌های باز) نیز می‌گردند و در خانه و همان مکان امن می‌مانند.
- شیوع این اختلال تقریباً در زنان دو برابر مردان است و سن شروع آن اواخر نوجوانی و اوایل بزرگ‌سالی است. نقش وراثت در این اختلال بسیار مهم است و سابقه اختلال پانیک در بستگان درجه اول ریسک ابتلا به پانیک را افزایش می‌دهد.
- فراوانی بروز حملات از چند نوبت در روز تا صرفاً تعداد انگشت‌شماری حمله در یک سال فرق می‌کند. بسیاری از مردم در طول زندگی خود فقط یک حمله پانیک یا وحشت‌زدگی را تجربه کردند و بعد آز آن هیچ تجربه وحشت‌زدگی را نداشته‌اند.
- به طور رسمی کسی مبتلا به اختلال پانیک نام‌گذاری می‌شود که حملات وحشت‌زدگی را به صورت چهار حمله وحشت‌زدگی در مدت چهار هفته، یا یک یا چند حمله در طول مدت حداقل یک ماه، تجربه کند.
نشانه‌های اختلال وحشت‌زدگی یا پانیک
نخستین حمله پانیک اغلب کاملاً خودبه‌خود است. اما گاه حمله‌های پانیک به دنبال آشفتگی، فعالیت بدنی، فعالیت جنسی یا آسیب هیجانی متوسطی روی می‌دهند. وقتی حمله پانیک آغاز می‌شود، علائمش در عرض ده دقیقه به سرعت تشدید شده و حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد و حتی برخی از علائم ممکن است یک ساعت پس از حمله در فرد باقی بماند.
فرد مبتلا به اختلال وحشت‌زدگی، حداقل چهار مورد از علائم زیر را طی حمله تجربه خواهد کرد:
- تپش قلب
- تعریق
- لرز
- تنگی نفس
- احساس خفگی
- بی‌حسی یا احساس سوزش
- گرگرفتگی
- درد یا ناراحتی در ناحیه قفسه سینه
- تهوع یا ناراحتی شکمی
- احساس سرگیجه ناپایدار به همراه ضعف
- ترس از دست دادن کنترل و یا عذاب قریب‌الوقوع
- ترس مفرط و احساس قریب‌الوقوع بودن مرگ و نابودی.
- بیمار غالباً نمی‌تواند علت ترس خود را بیان کند.
- ممکن است دچار اغتشاش شعور شود و در تمرکز اشکال پیدا کند.
- بیمار ممکن است در حین حمله دچار مسخ شخصیت یا مسخ واقعیت شود.
درمان اختلال پانیک یا وحشت‌زدگی
اختلال وحشت‌زدگی با کمک دارودرمانی و روان‌درمانی به طور همزمان درمان می‌شود.
انواع روان‌درمانی
- روان‌درمانی و فنون آرام‌سازی و ریلکسیشن به بیماران می‌آموزد با مشاهده حملات وحشت‌زدگی چه طور آرامش خود را حفظ کنند.
- درمان شناختی- رفتاری (CBT) یک شکل از روان‌درمانی است که در درمان اختلال وحشت‌زدگی مؤثر است. هدف اصلی CBT و درمان رفتاری، کاهش اضطراب به کمک از بین بردن اعتقادات و یا رفتارهایی که باعث ترس و وحشت در فرد می‌گردد، می‌باشد.
- گروه‌درمانی و خانواده‌درمانی به بیمار و خانواده‌اش کمک می‌کند که خود را با واقعیت وجود این اختلال در فرد بیمار و مشکلات روانی- اجتماعی ناشی از آن سازگار سازند.
- پانیک به هیپنوتیزم درمانی عالی جواب می‌دهد بخصوص وقتی با هیپنوآنالیز و جلسات شناخت درمانی همراه باشد که دوره درمان را بسیار کوتاه می‌نماید.
این درمان‌ها ۷۰ تا ۹۰ درصد به افراد مبتلا به این بیماری کمک کرده است. دوره درمان کامل پس از بهبود اولیه که حدود یک ماه طول می‌کشد، در حدود ۸ تا ۱۲ ماه است اما بیشتر بیماران پس از گذشت چند هفته پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته‌اند. اگر چه گاهی بازگشت حملات رخ داده است، اما می‌توان آنها را به طور مؤثری درمان نمود.
سوالات خود را درباره این اختلال در بخش کامنت‌های مجله‌ی بهداشت روان بپرسید.
منبع
گروه روانشناسی ستاره
