آسیب شناسیاختلالات روانی
فوبی خاص یا فوبیا یا ترس بیمورد
ترس غیرمنطقی در ارتباط با شیء یا موقعیت خاصی
فوبیهای خاص
فوبی ترس غیرمنطقی در ارتباط با شیء یا موقعیت خاصی است. خیلی افراد از چیزهای رایجی مانند عنکبوتها یا ارتفاعات میترسند. اما در فوبی خاص ترس یا اضطراب، محسوس و شدید است. افراد مبتلا به فوبی خاص برای اجتناب کردن از شیء یا موقعیتی که هدف ترس آنهاست، زحمت زیادی به خود میدهند. اگر آنها نتوانند اجتناب کنند، آن موقعیت را با اضطراب و ناراحتی زیاد تحمل میکنند. فوبی خاص، همچون تمام اختلالات اضطرابی، ناراحتی قابلملاحظهای را شامل میشود. به علاوه، این اختلال زودگذر نیست، بلکه باید حداقل به مدت شش ماه ادامه داشته باشد تا تشخیص را موجه سازد.
تقریباً هر چیز یا موقعیتی میتواند هدف فوبی را تشکیل دهد. افراد میتوانند برای هر چیزی، از رانندگی گرفته تا آمپولها، فوبی داشته باشند. چهار طبقهی فوبیهای خاص عبارتاند از حیوانات، محیط طبیعی (توفانها، ارتفاعات، آتش)، خون ـ جراحت ـ تزریق (دیدن خون، داشتن عمل جراحی عمیق) و پرداختن به فعالیتهایی در موقعیت خاص (رانندگی، پرواز، بودن در مکان بسته). پنجمین طبقهی فوبی های خاص انواع گوناگون محرکها یا موقعیتها نظیر ترس کودک از دلقکها یا ترس بزرگسالان از مبتلا شدن به بیماری خاص را شامل میشود.
در مجموع، شیوع فوبی خاص در طول عمر ۱۲٫۵ درصد است. بالاترین میزان شبوع فوبیهای خاص در طول عمر، ترس از موقعیتهای طبیعی، مخصوصا ارتفاعات را شامل میشود که بین ۳٫۱ تا ۵٫۳ درصد برآورد شده است. میزان شیوع فوبی حیوان ۳٫۳ تا ۷ دصد است. اینکه اینها دو نوع از شایعترین فوبیهای خاص هستند به این واقعیت اشاره دارد که در بین افراد مبتلا به هر نوع فوبی خاص ، ۵۰ درصد ترس از حیوانات یا ترس از اتفاعات دارند.
ملاکهای تشخیصی DSM-5 برای فوبی خاص
- ترس یا اضطراب محسوس در مورد موضوع یا موقعیتی خاص (مثل پرواز کردن، ارتفاعات، حیوانات، تزریق شدن، دیدن خون).
توجه: در کودکان، این ترس یا اضطراب ممکن است با گریه، قشقرقها، میخکوب شدن، یا چسبیدن ابراز شود. - موضوع یا موقعیت فوبیک تقریباً همیشه ترس یا اضطراب فوری را تحریک میکند.
- از موضوع یا موقعیت فوبیک بهطور فعال با ترس یا اضطراب شدید اجتناب میشود.
- این ترس یا اضطراب با ایجاد خطر واقعی توسط موضوع یا موقعیت خاص و زمینهی اجتماعی ـ فرهنگی تناسب ندارد.
- این ترس، اضطراب، یا اجتناب، مداوم است، معمولاً ۶ ماه یا بیشتر ادامه مییابد.
- این ترس، اضطراب، یا اجتناب ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظهی بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زمینههای مهم دیگر عملکرد ایجاد میکند.
- این اختلال با نشانههای اختلال روانی دیگر، از جمله ترس، اضطراب، و اجتناب از موقعیتهای مرتبط با نشانههای شبهوحشتزدگی یا نشانههای ناتوانکنندهی دیگر (مثلاً در آگورافوبی) موضوعات یا موقعیتهای مرتبط با وسواسهای فکری (مثلاً در اختلال وسواس فکری ـ عملی)؛ یادآورهای وقایع آسیبزا (مثلاً در اختلال استرس پس از آسیب)؛ جدایی از خانه یا اشخاص دلبسته (مثلاً در اختلال اضطراب جدایی)؛ یا موقعیتهای اجتماعی (مثلاً در اختلال اضطراب اجتماعی)، بهتر توجیه نمیشود.
منبع
کتاب: آسیبشناسی روانی
نویسنده: ریچارد پی هالجین – سوزان کراس ویتبورن
مترجم: یحیی سیدمحمدی
