روان پویشی و روانکاویمتفکران بزرگمعرفی کتابمکاتب روانشناسی
آثار اریک فروم و آشنایی با آنها
انگیزه فروم از نگارش کتاب گریز از آزادی

آشنایی با آثار اریک فروم
آشنایی با آثار اریک فروم : اریک فروم دانشمند آلمانیالاصل در سال ۱۹۰۰ در شهر فرانکفورت زاده شد و در زمانی که فرهنگ حقیقی آلمانی از هر سو در معرض امواج گوناگون بود، به تحصیل در دانشگاههای قدیمی و معتبر هایدلبرگ و مونیخ پرداخت و پسازآنکه دکترای خود را در سن ۲۱ سالگی از دانشگاه هایدلبرگ بهدست آورد، به کار روانکاوی در انستیتوی روانکاوی برلین مشغول شد، و تا سن ۳۲ سالگی در آن انستیتو و سپس در مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه فرانکفورت به تحصیل و تدریس ادامه داد.
هجوم نازیها بر فرهنگ آلمان، او را در سال ۱۹۳۲ بهسوی آمریکا روانه ساخت. اریک فروم زندگی آمریکایی خود را با کار در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی نیویورک آغاز نمود.
سالهای ترور نازی و سپس جنگ جهانی دوم اریک فروم را روزبهروز بیشتر متوجه تراژدی ریشهدار بشر معاصر ساخت و اعتقاد او را به انحطاط نظامها و اجتماعاتی که به سبب این تراژدی هستند همچنان محکمتر و بیشتر کرد.
در سال ۱۹۴۱ در دانشگاه بنیگتن (benington) به تدریس مشغول شد، و از آن سال به بعد در دانشگاههای کلمبیا، تری (terry)، بیل و سپس در مدرسه جدید به مطالعات و تحقیقات اجتماعی ادامه داد. در سال ۱۹۴۲ نخستین کتاب از آثار اریک فروم موسوم به «گریز از آزادی» منتشر شد.
در این کتاب دانشمند آلمانی مسئله وحشتزای آزادی را برای نخستین بار مطرح ساخت و اعلام خطر کرد که اگر انسان نتواند به عنوان موجود آزاد زندگی کند و اگر به اهمیت و جنبه حیاتی آزادی خود پی نبرد و یا شجاعت دفاع از آن را در خود پی نبرد و یا شجاعت دفاع از آن را در خود نبیند، خواهناخواه به نظریههای فاشیستی و ایدئولوژیهای آزادی کش متوسل میشود، و به دنبال آن میرود که دولتی قدرتمند یا دیکتاتوری مطلقالعنان برای خود بتراشد.
و همچنین به یکی از تضادهای اساسی زمان ما اشاره میکند نشان میدهد که چگونه مغز انسانی به قرن ۲۰ رسیده است و حال آنکه قلب بیشتر آدمیان هنوز متعلق به عصر حجر است.
انسان وسوسههای غیرعقلانی تخریب و کینه و غبطه و انتقام را در خود فرو میبرد…و فقط در حرف از تعلیمات رهبران روحانی عالیقدری چون بودا و سقراط و پیامبرانی چون مسیح و محمد نام میبرد…تا زمانی که این شکاف بین رشد زیاده از حد فنون و افکار از یک طرف و حالت عقبافتادگی عواطف و احساسات از طرف دیگر وجود دارد، بشریت چگونه میتواند خود را از تخریب و فساد نجات دهد؟
شش سال بعد در کتاب دیگری از آقار اریک فروم موسوم به”انسان برای خویشتن”همین مسائل را به نحوی دیگر مطرح میشوند و به مسائل و ارزشهای اخلاقی که باید ناظر بر پیدایش آدمیانی آزاد و اجتماعاتی سالم باشد میپردازد و در مقدمه آن مینویسد…تجربه شخص من به عنوان یک پزشک روانکاو این اعتقاد راسخ را در من تقویت کرده است که مسائل اخلاقی را در من تقویت کرده است که مسائل اخلاقی را چه از لحاظ نظری و چه از لحاظ مداوا نمیتوان از مطالعه پدیده شخصیت جدا ساخت…آزارهای عصبی در مرحله آخر نشانه شکست اخلاقی است …و موقعیت یک درمان روانی بسته به درک و تشخیص و حل مسئله اخلاقی بیمار است…»
اریک فروم در کار روانکاوی و پزشکی خود روزبهروز بیشتر به این نتیجه رسیده است که توانایی تمایلات انسانی در جهت سعادت و سلامت، جزئی از سازوبرگ طبیعی انسان است.
اریک فروم به عنوان یک روانکاو و جامعهشناس از زادههای اصیل فرهنگ اومانیستی دنیا است و با آنکه بسیاری از افکار او از آثار بزرگ تمدن شرق ریشه گرفته، یکی از فرزندان خلف تمدن غرب به شمار میرود.
جهانبینی اریک فروم را میتوان اساساً یک جهانبینی اومانیستی و بشردوستانه نامید.
فهرست آثار اریک فروم
فهرست آثار اریک فروم که از سال ۱۹۴۱ تا ۱۹۶۶ میلادی منتشر شده به قرار زیر است:
- گریز از آزادی
- انسان برای خویشتن
- روانکاوی و دین
- زبان فراموش شده
- اجتماع سالم
- رسالت زیگموند فروید
- هنر عشق ورزیدن
- بودائی و روانکاوی
- آیا انسان پیروز خواهد شد؟
- سیمای انسان راستین
- در ورای زنجیر وهم
- مذهب جزمی مسیح
- دل انسان
- شما چون خدایان باشید
- سرشت راستین انسان (نام اصلی: برداشت مارکس از انسان) ترجمه عزتالله فولادوند
- فراسوی زنجیرهای پندار
- دل آدمی و گرایشش به خیر و شر
- داشتن یا بودن
- به نام زندگی
انگیزه نگارش کتاب گریز از آزادی
انگیزه نگارش کتاب گریز از آزادی به خاطر فشاری است که بر اساس فردیت و ایمنی انسان جهان ما از سوی نیروهای ضد آزادی وارد میآورند و شناساندن این دشمنان به خاطر برانداختن ریشه آنها همه جا سخن از آزادی است و بسیاری در این تصور دلخوشاند که با برافتادن سلطه قوایی که در قرنهای پیشین بر آزادی و استقلال آدمی به دیده انکار مینگریستند زنجیرها گسسته و سدها شکست یافته است. اما مشاهده میآموزد که اگر مراد از آزادی نیکبختی مردم بوده، اکثریت وسیع جهانیان در این معامله ناکام ماندهاند. اگر نیل به سعادت بدون آزادی ممکن نیست، چرا فروغ از این گوهر برخاسته و چگونه انسان آزاد عصر ما هنوز در چنگال یأس تلاش میکند؟ پیداست که خلل در اساس کار است و در مبارزاتی که کردهایم به بیراه افتادهایم.
منبع
محسن عطایی، بررسی نظریه اریک فروم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص ۱۵
محسن عطایی، بررسی نظریه اریک فروم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص ۱۹، و سایت ویکیپدیا
اریک فروم، گریز از آزادی، ترجمه عزتالله فولادوند، انتشارات مروارید، ص ۱
محسن عطایی، بررسی نظریه اریک فروم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، اریک فروم، گریز از آزادی، ترجمه عزتالله فولادوند، انتشارات مروارید
آثار اریک فروم